ครั้งหนึ่งปู่อองลี Henri Cartier-Bresson เจ้าคุณปู่แห่งวงการสตรีท ได้กล่าวถึง Contact Sheets เอาไว้ว่า มันเป็นสิ่งที่ทำให้เรารู้ว่า เราได้อะไรมา เราพลาดอะไรไป และอะไรที่มันหายไป..

Contact Sheet คืออะไร? สมัยที่คนยังถ่ายภาพด้วยฟิล์มเป็นม้วนๆ เมื่อถ่ายเสร็จ เราก็จะได้ฟิล์มแถวยาวๆ จะดูทั้งหมดก็เป็นการลำบาก การทำ Contact Sheet จึงเป็นการทำให้เราได้เห็นเป็นภาพเล็กๆทุกภาพในม้วนฟิล์มนั้นอยู่บนกระดาษแผ่นเดียว ช่วยให้ดูได้ง่ายขึ้น และทำให้เราตัดสินใจเลือกถูกว่าจะเอาภาพไหนในฟิล์มม้วนนั้น ไปอัดเป็นภาพจริงต่อไป

ในวันนี้ที่เราถ่ายภาพกันด้วยดิจิตอลแล้ว Contact Sheet ในรูปแบบดิจิตอลก็คล้ายๆเวลาเราดู    Thumbnail ใน Folder นั้นๆนั่นแหล่ะ

เมื่อปี 2011 หนังสือภาพที่ชื่อว่า Magnum Contact Sheets กลายเป็นหนังสือภาพที่คนรักการถ่ายภาพต้องมีไว้ในครอบครอง เพราะมันคือตำราชั้นเยี่ยมที่บันทึกเอางานระดับคลาสสิคของช่างภาพระดับ Magnum ในรูปแบบ Contact Sheets เอาไว้

ในปี 2005 ณ Tate Modern ลอนดอน ก็มีนิทรรศการภาพ Contact Sheet from The Americans เป็น Contact Sheet จากภาพชุดอันลือลั่น The Americans ของ Robert Frank คุณลุงแห่งวงการสตรีทคนสำคัญ นิทรรศการนี้ก็แสดงให้เห็นสิ่งที่เราไม่ได้เห็นอะไรมากมายจากภาพชุด The Americans เป็นเสมือนสารคดีชิ้นเอกที่ช่วยให้เราเข้าใจวิธีการเดินทาง วิธีการเก็บเรื่อง วิธีการเล่าเรื่องของลุง Robert ได้เป็นอย่างดี บางรูปที่โด่งดัง ก็เป็นช็อตเดียวที่แกถ่ายมา (ปัจจุบัน Contact Sheet อันนี้มีขายเป็นหนังสือภาพแล้วนะ ชื่อว่า Looking In: Robert Frank’s The Americans)

แล้วการดู Contact Sheets มันสอนอะไรเราได้บ้าง?..

การถ่ายภาพสตรีทนั้น คือการสังเกตเหตุการณ์ต่างๆรอบตัวเรา ดังนั้นส่วนใหญ่การจับภาพของเรา มักจะไม่ใช่แค่จังหวะเดียวเท่านั้น มักจะมีลำดับเหตุการณ์ต่างๆ กว่าจะได้ภาพในจังหวะที่ใช่ อาจจะเป็นจังหวะแรก หรือจังหวะสุดท้ายก็เป็นไปได้หมด

Contact Sheets จึงเป็นเหมือนวิดีโอแทนสายตาของช่างภาพระดับโลก บันทึกเอาไว้ว่า กว่าเขาจะได้ภาพนั้นๆมา เขาคิดอะไรอยู่? เริ่มจับภาพที่จังหวะไหน อะไรที่พลาดไป อะไรที่มันหายไป? และที่สำคัญที่สุด.. เขาเลือกภาพไหน?

สิ่งที่เราควรฝึกอยู่สม่ำเสมอคือ ในเหตุการณ์เดียวกันนั้น เราควรพยายามมองหาหลายๆมุม ถ่ายช็อตที่ 1 มุมนึง ถ่ายช็อตที่ 2 อีกมุมนึง ลองหาไปเรื่อยๆ จนกว่าจะคิดว่าหาไม่เจอแล้ว

และในเหตุการณ์นั้น เราอาจจะรอคอยจังหวะต่อๆไปจากที่เราได้แล้ว ช็อตที่ 1 ก็ได้ภาพนึง รอไปอีกสักพัก ช็อตที่ 2 ก็ได้อีกแบบนึง ลองไปเรื่อยๆจนกว่าเราจะไม่รู้สึกอะไรกับเหตุการณ์นั้นแล้ว

คลิปนี้ เป็นอีกบทเรียนเกี่ยวกับ Contact Sheet ที่อยากให้ดูกัน Martin Parr ประธาน Magnum Photos คนปัจจุบัน พูดถึงงานของตัวเอง อธิบายผ่าน Contact Sheet ทำให้เห็นที่มาที่ไปของงานได้อย่างชัดเจน (หลายๆภาพก็มีในหนังสือ Magnum Contact Sheets เช่นกัน)

อาทิตย์ เลิศรักษ์มงคล

ผู้ก่อตั้งและเขียน สยาม.มนุษย์.สตรีท เจ้าของร้านคนชอบถ่ายภาพอะนาล็อกที่ชื่อว่า Husband and Wife Shop